Wanneer welke olie (olijfolie, arachideolie, kokosolie, sesamolie, kokosolie....)?
Zuivere olie bestaat voor 100% uit vet.
Vet als bak- en braadproduct vormt een belangrijk onderdeel van onze voeding. We hoeven maar een beetje te bruiken (15 g per persoon per maaltijd) om aan de benodigde dagelijkse hoeveelheid te komen.
Vet is heel belangrijk omdat vetzuren invloed uitoefenen op het functioneren van ons lichaam. Het probleem in de Westerse wereld is echter dat er te veel van gegeten wordt. Over de goede vetten, slechte vetten, essentiële vetzuren en alle andere informatie over vet en wat dit allemaal voor je lichaam betekend, wordt al veel verteld in het hoofdstuk Metaal. Iedereen die daar meer over wil weten verwijzen wij graag naar dit hoofdstuk. Op deze bladzijde gaan we uitsluitend in op olie en dan nog verder toegespitst op die producten die als basis voor plantaardige olie fungeren: de kokospalm, sojabonen, de zonnebloem, de oliepalm, de pinda en de olijf.
Plantaardige olie bevat veel essentiële vetzuren en vitamine A (de helft van onze dagelijkse behoefte) en is rijk aan onverzadigde vetzuren. Hierdoor levert het een bijdrage aan gezonde voeding. (Plantaardige) margarines worden gemaakt van plantaardige oliën. Zij leveren dezelfde belangrijke bijdrage. Aan margarine is, afgezien van andere stoffen, meestal vitamine D toegevoegd. Ook deze hoeveelheid vitamine D is aanzienlijk; tussen de 75-en 100% van de ADH!
Waarvan wordt plantaardige olie gemaakt?
Olie wordt verkregen door zaden en vruchten, zoals zonnebloempitten, sojabonen, raapzaad, maïs, pinda's, olijven, sesam, noten en druivenpitten, te persen. Maar ook uit graangewassen zoals tarwekiem, saffloer en uit tropische gewassen zoals de kokosnoot en oliepalm wordt olie verkregen.
Eerste of koude persing
Daarmee wordt gedoeld op de manier waarop olie geperst wordt. Het persen gebeurt altijd mechanisch. Als de temperatuur daarbij niet hoger komt dan 33 ºC wordt gesproken over koude persing (extra vierge).
Warm of koud gebruiken?
Oliën die gebruikt worden bij de bereiding van voedsel moeten goed verhit kunnen worden, zodat het product "dichtgeschroeid" kan worden. Daardoor blijven smaak en voedingstoffen in het product zelf bewaard.
Die verhitting moet niet leiden tot de vorming van ongewenste stoffen in de olie.
Oliën die verhit moeten worden, mogen niet te veel smaak hebben zodat de smaak van het product dat bereid wordt niet overstemd wordt.
Oliën die koud gebruikt worden hebben over het algemeen een specifieke smaak die verloren gaat bij verhitting, sommige zijn zo sterk van smaak (sesamolie) dat de producteigen smaak overstemd wordt. Meestal gebruik je dit soort aromatische oliën dan ook als dressing over salades.
Oliën die geschikt zijn om te bakken, zijn oliën die verhit kunnen worden tot 180 ºC. Dat zijn o.a. arachideolie, olijfolie, sojaolie, zonnebloemolie.
Arachideolie (aardnotenolie)
Arachideolie wordt gemaakt uit pinda's en werd door de Inca's al toegepast. In de Chinese keuken wordt voornamelijk arachideolie gebruikt. Het is helder, lichtgekleurd, neutraal van smaak en wordt niet snel ranzig. Wordt wereldwijd toegepast als basis voor margarines en voor het inblikken van vis. Het is geurloos en kan tegen hoge verhitting.
Bevat 20-40% meervoudig onverzadigde vetten.
Kokosolie
Kokosolie wordt in koudere landen meestal gestold verkocht en gebruikt bij de bereiding van o.a. chocolade. Kokosolie is wit en neutraal van smaak.
Bevat 8-10% onverzadigde vetten.
Koolzaadolie
Koolzaadolie, ook wel raapolie genoemd, heeft een unieke vetzuursamenstelling. Het bevat veel enkelvoudig onverzadigde vetzuren en de aanwezige meervoudig onverzadigde vetzuren hebben de ideale verhouding. De verhouding tussen linolzuur (omega 6) en alfa-linoleenzuur (omega 3) is namelijk 2:1. De olie is alleen in natuurvoedingswinkels verkrijgbaar, heeft een neutrale smaak en kan uitstekend gebruikt worden voor roerbakken en als basis voor dressings en sauzen.
Bron: www.natuurwinkel.nl
Lijnzaadolie
Lijnzaadolie bevat een hoog gehalte aan meervoudig onverzadigde vetzuren. Vooral alfa-linoleenzuur, een essentieel omega-3 vetzuur. Lijnzaadolie heeft een sterke smaak en is slechts beperkt houdbaar. Lijnzaadolie mag niet verwarmd worden, maar is uitstekend geschikt om koud te gebruiken, bijvoorbeeld gemengd met yoghurt of kwark, in muesli of als dressing.
Bron: www.natuurwinkel.nl
Olijfolie
Olijfolie wordt al duizenden jaren gemaakt. De olijfolie werd door de 'Oude Grieken' gebruikt als lampolie, voor de lichaamsverzorging, als medicijn en als voedingsmiddel. Een belangrijk deel van de economie en de ontwikkeling van Griekenland was te danken aan de olijfboom en haar vruchten. Olijfolie wordt gebruikt als dressing, marinadebasis en als bakproduct.
Bevat 8-15% meervoudig onverzadigde vetten.
Palmolie
De oliepalm is ooit in Indonesië terecht gekomen via een stek uit de Amsterdamse Hortus. Inmiddels is palmolie één van de belangrijkste exportproducten van Indonesië. Het is een tropische, hoge palm. Uit de enorme trossen vruchten wordt de palmolie geperst. Palmolie wordt in Afrikaanse landen, in Indonesië en in Suriname vaak als bereidingsolie gebruikt. In ons land wordt palmolie als basis voor bak- en braadproducten gebruikt.
Eén van de oliepalmproducten is het palmvet. Dit product, dat van zichzelf neutraal van smaak is, wordt in heel veel andere voedselproducten verwerkt: allerlei koeksoorten, brood, repen, sauzen, mixen en soepen.
Palmvet moet verhit worden om vloeibaar te worden. Voor buitensporters en reizigers is palmvet handig, omdat het product in poedervorm meegenomen kan worden en veel langer houdbaar is dan margarines of boter.
Bevat 48% meervoudig onverzadigde vetten.
Raapolie
Zie koolzaadolie.
Sojaolie
Sojaolie komt uiteraard van de sojaplant (bonen). De kleur is heldergeel en de smaak is neutraal. Het is de meest gebruikte olie in de oliemengsels die slaolie, margarine, bak- en braadproducten en frituurvetten vormen.
Bevat 55-60% meervoudig onverzadigde vetten.
Zonnebloemolie
De zonnebloemolie hebben wij te danken aan de Spanjaarden die deze plant meebrachten uit Mexico. Destijds werd alleen de waarde als sierplant erkend. Het duurde tot de 19e eeuw voor de olietoepassing "ontdekt" werd. De kleur is transparant lichtgeel en de smaak is neutraal. Kan goed verhit worden en is daardoor geschikt voor frituren.
Wereldwijd is het één van de meest toegepaste oliën.
Bevat 60-80% meervoudige onverzadigde vetten.
Calorische waarde van verschillende soorten vetten
Vetsoort kcal/ 100 ml
kokosolie 783
arachideolie 795
lijnzaadolie 797
maïsolie 803
zonnebloemolie 803
sojaolie 803
sesamolie 803
katoenzaadolie 803
canola olie 803
olijfolie 840
Bron: Mary G. Enig, Ph.D. Feiten over vetten. Het complete basiswerk over de voedingswaarde van oliën, vetten en cholesterol. Drukkerij Bakker, Roelofarendsveen (2003, vertaling); ISBN 90-806706-18.