1. Home
  2. Artikelen
  3. Wat is flameco?

Wat is flameco?

Net zo Spaans als de tapas is de flamenco. Deze dans is ontstaan in Andalucia in Spanje & is nu over de hele wereld bekend. Maar de echte flamenco vind je nog steeds in Spanje.

Het is moeilijk te omschrijven wat de flamenco is.. zeker is dat het een verzamelnaam is voor de muziek, zang en dans zoals die in de afgelopen eeuwen ontstaan is in het Zuidspaanse Andalusie. Over de flamenco wordt vaak gezegd dat zij temperamentvol is, expressief en krachtig. Maar ook dat het veel meer is dan een muzikale stroming, en daarom een levensstijl.

Het toverwoord van de flamenco is misschien wel het woordje Duende. Je komt het veel tegen als je gaat zoeken naar wat er geschreven is over flamenco (en dat is heel veel..). Duende laat zich ook niet makkelijk omschrijven maar heeft alles te maken met het moment waarop zanger, danser of gitarist zo volledig opgaat in de muziek dat er iets ontstaat dat meer is dan de muziek, zang of dans op zichzelf, een soort magisch moment waarop het publiek de adem inhoudt en alles zich concenteert rond de persoon die deze Duende bezit! Flamenco heeft bovenal ook alles te maken met het uitdrukken van een gevoel, wat kan varieren van intense triestheid tot grote vreugde, afhankelijk van de compas (ritme) die gekozen wordt en hoe er mee omgegaan wordt.


Het compas van de flamenco is de maat of het karakteristieke ritme van een flamencostijl. Er zijn diverse flamencostijlen (of: palos) en dus ook verschillende ritmes of vormen van compas. Het compas is de vaste structuur die bij de stijl hoort en waar iedereen zich aan houdt.Er zijn diverse palos (schattingen lopen uiteen van 36 tot 50 verschillende!), of stijlen binnen de flamenco. Elke stijl heeft zijn eigen compas. Ze hebben dezelfde naam, bijvoorbeeld "Bulerias" is een stijl met een compas wat in 12 tellen geteld wordt. Ook is er aan een stijl bijna altijd een gevoel verbonden. Met de klassieke Alegrias wordt blijheid of vreugde uitgedrukt, met Bulerias grapjes en met Soleares eenzaamheid en somberheid. Enkele andere veelvoorkomende palos zijn Martinete, Tangos, Fandangos, Taranta en Tientos.De Sevillanas is een vrolijke parendans die in Zuid-Spanje nog veel gedanst wordt op de feria maar ook in disco?s. De dans wordt niet tot de officiele of echte flamenco gerekend, maar heeft wel elementen uit de flamenco, hoewel het dus vooral een meer traditionele of folkloristische dans is. De Sevillanas bestaat uit vier delen of coplas (=verzen). Elke copla bestaat uit 3 delen. Dit is een vast patroon, wat je altijd ziet in de Sevillanas. Zo kan het zijn dat er meerdere variaties naast elkaar bestaan en toch iedereen met elkaar kan dansen. De dans is redelijk snel (in principe in 1 cursus of workshop) te leren en ook in Nederland worden regelmatig Sevillanasavonden georganiseerd in flamencoscholen of cafes. Het is bovendien een hele leuke kennismaking met Spaanse dans en een goede voorbereiding op een flamencocursus.De basis - De muzikale basis voor wat nu flamenco is werd eigenlijk gelegd door zigeuners die rond 1400 in Andalusie aankwamen. Hun voorouders trokken lang daarvoor, waarschijnlijk al vanaf de 8e en 9e eeuw vanuit India naar het Westen. Als een groep van deze zigeuners in de Middeleeuwen in Andalusie aankomt, ontmoeten de zigeuners verwante zielen. Joodse vluchtelingen die daar verblijven en Moren (Moriscos), ook gevlucht uit hun eigen land. De zigeuners vinden in hen toehoorders voor hun muziek en ook een muzikale invloed. In dezelfde was er in Sevilla nog een bloeiende slavenhandel. Met de slaven die zo binnengebracht werden in Sevilla kwam ook het ritme mee uit Afrika en ook dit drong door in de zigeunermuziek. Enkele eeuwen lang gaar het proces van beinvloeding door, uit de rest van Spanje maar ook uit Zuid Amerika, deels meegenomen door de nakomelingen van Spaanse immigranten die terugtrokken naar het land van hun voorouders en deels meegenomen door Spaanse zeelui uit het Caribisch gebied en landen als Argentinie, Cuba en Puerto Rico.

Tegen het einde van de achttiende eeuw en het begin van de negentiende eeuw had de zigeunermuziek een eigen vorm gekregen waarin al bijna alle elementen te vinden zijn van de huidige flamenco: rauwe zang, gitaarspel, handgeklap of castagnetten en vele dansvormen. Een van de vormen die uit die tijd stamt is de Fandango.

De naam - In het begin van de negentiende eeuw wordt ook de naam flamencos voor het eerst door velen gebruikt voor deze zigeuners. Het is niet duidelijk waar deze naam precies vandaan komt, omdat er meerdere theorieen in omloop zijn. Ik zal er een aantal noemen.

Een van de verklaringen luidt, dat deze benaming is voortgekomen uit het Spaanse woord voor de flamingo-vogel: "flamenco". Misschien dacht men bij het zien van de dans en de kleding van de zigeuners aan deze vogels.

Een andere verklaring is gebaseerd op een afkomst van het woord Vlaanderen ("Flandes"). De Vlamingen zouden zich in de tijd na de tachtigjarige oorlog nogal wild en lichtzinnig hebben gedragen en deze benaming zou langzamerhand overgenomen zijn voor andere groepen mensen die zich gedurfd gedroegen en buiten de gewone maatschappij vielen, zoals de zigeuners. Uiteindelijk ver in de negentiende eeuw werd het de meest gebruikte naam voor de zigeuners.

Een derde verklaring luidt, dat het woord flamenco ontstaan is uit het samenvoegen van de Arabische woorden fellah (of: felaq) en mengu, wat samen zoiets betekent als zwervend persoon of gevluchte boer.

Naar het publiek - De vroege informatie over deze zigeuners komt vooral uit reisverslagen uit die tijd. Hieruit blijkt ook dat de zigeuners vroeger vooral met hun bovenlichaam dansten. Het nu voor de flamenco zo kenmerkende voetenwerk ontstond eigenlijk pas aan het begin van de twintigste eeuw.

Voor het zover was, ontwikkelden zich eerst de zang (ook nog lange tijd alleen begeleid door handgeklap en niet gitaar) en de flamencogitaarmuziek, zo rond 1840. Daarbij gebeurde het dat de zigeuners ook langzamerhand gingen optreden voor publiek. Zo ontstonden de cafe cantantes, waarin vaak een bepaalde groep artiesten elke avond te zien en te horen was. De flamenco werd populair. In de cafe cantantes werd ondertussen protest aangetekend: de flamenco zou te commercieel worden. Rond 1910 raakten de cafe cantantes dan ook in verval. Wel werd door een aantal concert-organisatoren getracht de flamenco naar de theaters te halen. Dit betekende wel dat een groot publiek tevreden gehouden moest worden en zo ontstond de Opera Flamenca, opgesierde en verachte flamenco.

Daarnaast ontwikkelde zich de meer pure flamenco ook door, maar minder opvallend. De dansvorm werd verfijnd, de eerste dansscholen werden opgericht en het voetenwerk kreeg zijn plaats in de flamenco. Ook kregen de palos steeds meer hun definitieve vorm. Pas na de tweede wereldoorlog was er weer een echte opleving van de (traditionele en minder traditionele) flamenco. Er werden "tablaos" opgericht waar toeristen flamenco konden bewonderen en platen en boeken werden uitgebracht, maar ook voor de liefhebbers van de meer pure flamenco werden pe?as of flamencoclubs opgericht. Ook werd er in Jerez het eerste studiecentrum opgericht dat de flamenco ging bestuderen.

Het cuadro - In een flamenco-optreden zie je vaak het klassieke flamenco cuadro terug, ofwel het kwartet van zanger, gitarist, danser en palmero (doet het ritmisch klappen). Er zijn echter vele variaties op mogelijk. Andere instrumenten die je tegenwoordig veel aantreft in de flamenco zijn de basgitaar en de cajon, het houten "kistje" waar percussie mee gespeeld wordt. Van oorsprong heeft de zang eigenlijk altijd de hoogste status gehad binnen de flamenco, daarna de gitaar en de dans kwam altijd op de laatste plaats, hoewel je nu ook voorstellingen ziet waarin de dans of het gitaarspel een hoofdrol speelt. Toch heeft de zang nog altijd veel status, als zijnde de oudste vorm en het moeilijkst om te leren. Men zegt dat je dansen en gitaarspel ook op latere leeftijd nog wel kan leren, maar dat met name bij de zang de keel al vanaf heel vroege leeftijd zodanig gevormd moet zijn dat men er flamenco mee kan zingen. Zangers en zangeressen hebben vaak een heel lang artistiek leven, ook omdat ze vaak tot hoge leeftijd door zingen. Een hoge leeftijd is binnen flamenco, vooral voor de zang, vaak ook juist een voordeel, omdat de zanger of zangeres meer levenservaring heeft en zo meer heeft om over te vertellen. Maar ook als danser of danseres kan men veel langer doorgaan dan binnen bijvoorbeeld klassieke dans.Een zanger die de flamenco heel populair heeft gemaakt en naar een heel groot publiek gebracht was Camaron de la Isla. Hij wordt als een van de grootste zo niet de grootste flamencozanger van de 20e eeuw gezien. Vanaf de jaren zeventig tot aan zijn vroegtijdige dood in 1992 heeft hij veel platen opgenomen, waarvan een groot aantal met de flamencogitarist Paco de Lucia. Deze laatste is nog steeds een van de grootste gitaristen van de laatste decennia. Hij had een grote invloed op de ontwikkeling van de hedendaagse flamenco en was een van de eersten die ging experimenteren met het samenspelen met jazz- en rockmuzikanten.

Enkele andere grote namen op zanggebied zijn Enrique Morente, een niet-zigeuner die het zeer ver heeft weten te schoppen in de flamenco, Carmen Linares & Remedios Amaya als vrouwelijke cantaoras en el Ducende, die sinds hij nu enkele jaren geleden met Paco de Lucia tourde een steeds grotere naam kreeg in de flamenco.

Op gitaargebied zijn er vele oude meesters geweest, zoals Sabicas. Voor de ontwikkeling van de traditionele pure flamenco was Paco Pe?a heel belangrijk en enkele relatief nieuwe namen van het laatste decennium zijn Vicente Amigo en Tomatito.

En niet te vergeten de dans: ook hier zijn onmetelijk veel namen te noemen en ik laat het grootste deel ervan weg, maar enkele favorieten van mijzelf zijn Maria del Mar Moreno en Eva la Yerbabuena (of Yerbaguena op zijn Andalusisch). Andere grote namen van de laatste decennia en nu: Antonio Canales, Angelita Gomez, Juan Andres Maya, Manolete, Juana Amaya en Cristina Hoyos.


Naast het ritme en de muziek en de dans zijn ook de teksten van flamenco een uitingsvorm. De teksten zijn vaak oud, soms van anonieme schrijvers of dichters afkomstig maar ook vaak van bekende dichters of schrijvers , waarvan een de meest bekende is: Federico Garcia Lorca. Hij schreef nooit met de intentie dat zijn teksten gezongen zouden worden, maar omdat zijn beleving waarschijnlijk zo goed aansloot bij die van de zigeuners gebruiken zij vaak zijn teksten.

De teksten die je in de flamenco tegenkomt zijn vaak heel divers van inhoud. Ze kunnen heel grappig en alledaags zijn of heel triest of sociaal bewogen. Wel gaan ze uiteindelijk vaak allemaal over het leven, de liefde en de dood in vele vormen. Een voorbeeld: La leyenda del tiempo (tekst Federico Garcia Lorca) Gezongen door Camaron als Bulerias).

El sue?o va sobre el tiempo
flotando como un velero
nadie puede abrir semillas
en el corazon del sue?o
El tiempo va sobre el sue?o
hundido hasta los cabellos
Ayer y mana?a comen
oscuras flores de duelo
Sobre la misma columna
abrazados sue?o y tiempo,
cruza el gemido del ni?o
la lengua rota del viejo
Y si el sue?o finge muros
en la llanura del tiempo,
el tiempo le hace creer
que nace en aquel momento

Vertaling: De legende van de tijd: vertaling: Marlies Jansen

De droom gaat over de tijd
drijvend als een zeilboot
niemand kan zaden openen
in het hart van de droom
De tijd gaat over de droom
weggezonken tot aan zijn haren
gisteren en morgen eten
donkere bloemen van rouw
Op dezelfde pilaar
omarmen droom en tijd
kruist het gekerm van het kind
de gebroken tong van de grijsaard.
En als de droom muren veinst
in de vlakte van de tijd
Doet de tijd hem geloven
dat hij op dat moment geboren wordt.

Of een vrolijker stukje uit een Fandango:

A los racimos de uva
se parece tu querer
la frescura viene antes
la borraschera, despues.

Vertaling:
Met een tros druiven
kun je jouw liefde vergelijken,
eerst verfrissen ze je
en dronken maken ze je daarna.Aficiona(d)o: flamenco-liefhebber, en ook het enige Nederlandse flamencotijdschrift.
a palo (seco): begeleid door tikken met een stok
Bailaor/bailaora: de danser of danseres
Baile: dans
Bata de cola: speciale flamenco-jurk, met een lange sleep.
Braceo: armbewegingen tijdens de dans
Cafe cantante: cafe?s waar men vanaf halverwege de 19e eeuw flamenco ten gehore bracht. Ze verdwenen weer rond 1910.
Cale: zigeunertaal
Cantaor/cantaora: de zanger of zangeres
Cante:zang
Cante chico: lichte zang, naam voor de zang van vrolijke lichte palos, zoals Fandangos
Cante grande = cante jondo: diepe, serieuze zang, naam voor de zang van zware palos als Soleares.
Casta?uelas: castagnetten
Compas: ritmische structuur, maat.
Contra-tiempo: het tegenritme, tussen de tellen in.
Copla: couplet
Desplante: een ritmische reeks passen, of stampen wat samengaat met de rasgueado op de gitaar.
Duende: bezieling, grote bevlogenheid van een flamenco-artiest.
Duende is de essentie van de flamenco en het doel om te bereiken.(letterlijk duiveltje,spook, demon, nimf)
Escobilla: ritmische improvisatie van voetenwerk, die meestal versnelt en eindigt in een desplante.
Falseta: melodieuze variatie op de gitaar
Feria: dorpsfeest of festival
Flamenco Puro: de pure flamenco, zuiver.
Gitano: Spaanse zigeuner Golpe: stamp met platte voet
Golpeo: kloppen op de gitaar, in compas.
Jaleo: roepen van aanmoedigingen, zoals !Ole!, !Eso es!
Juerga: feestje in kleine kring waarin flamenco geimproviseerd kan worden.
Llamada: letterlijk: aanroep, moment waarop de danser aandacht vraagt voor de dans.
Lettra: vers of tekst van een lied
Opera flamenca: de meest commerciele vorm van flamenco waarin je veel folklore ziet. Tegenhanger van flamenco puro.
Palmas: ritmisch handgeklap.
Palmero/palmera: degene die klapt.
Payo: zoals de zigeuner de niet-zigeuner noemt
Pe?a: flamenco"club", waar artiesten met of voor aficionados optreden.
Pitos: vingerknippen
Rasgueado: roffelend, snel aanslaan van de gitaarsnaren.
Tablao: plek waar voorstellingen worden gegeven.
Taconeo: hakkengeklik van schoenen
Tocaor/tocaora gitarist of gitariste
Toque: gitaarspel
Zapateado: voetenwerk

bron: www.flamenco.nl

Reacties (0)

Leuk artikel? Deel het
Laatste vragen
Laatst beantwoorde vragen

  • frituurijzer Bij de bakwinkel kun je deze kopen voor €10,= ex verzenden, zitten 3 vormpjes bij. Gr. Lucia

  • IPhone app smulweb geschikt voor iPad? Ik kon altijd wel inloggen, maar nu lukt het mij op de iPad niet meer. Via internet explorer alles prima, maar op de iPad app geeft deze inloggen mislukt aan onder dezelfde inlognaam en password.

  • biscuitdeeg mislukt altijd! help Ik weet niet of je al antwoord hebt maar ik doe het altijd zo met een prima resultaat: Voor een vorm van 26 cm. 5 eieren 200 gr suiker 1 zakje vanillesuiker of 1/2 tl vanillepoeder 1 tl zout 150 gr bloem 50 gr maïzena (of 200 gr glutenvrij meel) boter paneermeel Laat alles op kamertemperatuur komen. Doe de eieren in de beslagkom samen met de suiker, vanillepoeder en het zout. Klop zo lang tot de kleur bijna wit is geworden. Doe de bloem en maïzena in een kom en zeef dit in gedeeltes bij het beslag, waarbij telkens een deel van het meel er voorzichtig doorheen wordt gespateld. Doe het beslag in een met boter ingesmeerde en met paneermeel bestrooide springvorm. Laat gedurende ca. 40 minuten in een voorverwarmde oven bakken op 150 graden. Als hij klaar is op een, tegen het plakken, met paneermeel bestrooid rooster laten afkoelen.

  • courgettes Hallo , we zitten in een zelfde bootje hier ! Ik zit na amper anderhalve week (opnieuw) met een volle winkelkar aan courgettes en ik ben momenteel de groente wel even beu desondanks variatie . Om u van antwoord te dienen : Ja , dat gaat zeer zeker ! De beste methode is de courgette reeds in blokjes of repen snijden ( niet schillen ) en ze eerst op een bord van elkaar weg te bevriezen waarna je ze kan verdelen over diepvrieszakjes , dat is alles ! Ik doe vandaag nog hetzelfde ! Groeten , V.I.

  • inloggen Ik heb hier ook al paar dagen last van. Ik kan wel bij mijn eigen gegeven, maar niet ingelogd zijn bij andere recepen of hompage. Is er al een oplossing hiervoor?

Meest bekeken
Top